Ο προσολωμικός Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος και το έργο του

Abstract

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της ζωής και του έργου του Νικόλαου Χαλικιόπουλου Μάντζαρου (1795-1872) κατά την περίοδο 1795-1835. Η σύνδεση του ονόματος του Κερκυραίου μουσουργού με τον Ζακύνθιο ποιητή Διονύσιο Σολωμό (ιδιαίτερα μέσω της μελοποίησης του σολωμικού Ύμνου) είχε ως αποτέλεσμα την παντελή άγνοια σχετικά με την ζωή και τα μουσικά δημιουργήματα του Μάντζαρου πριν το 1828, χρονιά κατά την οποία ο Σολωμός εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα. Όπως, όμως, αποδεικνύεται οι μουσικές δραστηριότητες του Μάντζαρου κατά την περίοδο 1795-1828 (είτε πρόκειται για την εκπαίδευσή του είτε για το πρωτότυπο συνθετικό και παιδαγωγικό έργο του) όχι μόνο είναι σημαντικότατες, πολυσχιδείς, σε απόλυτη ταυτοχρονία με τα ευρωπαϊκά ρεύματα και, ειδικά για τον νεοελληνικό χώρο, πρωτοποριακές, αλλά ουσιαστικά προετοιμάζουν τον κοινό εκείνο τόπο, πάνω στον οποίο η μουσική αντίληψη του Μάντζαρου συνάντησε την ποιητική του Σολωμού. Η διαπίστωση αυτή ανασκευάζει τη μονοδιάστατη σύνδεση του Κερκυραίου μουσουργού με τον Ζακύνθιο ποιητή, ενώ θέτει την προσέγγιση της συνεργασίας τους σε νέες βάσεις. Μάλιστα, ικανός αριθμός στοιχείων αποδεικνύει ότι στα μαντζαρικά έργα η ζύμωση των προ του 1828 μουσικών πρακτικών (είτε με την περαιτέρω ανάπτυξη τεχνοτροπιών είτε με την εγκατάλειψη συγκεκριμένων μουσικών στοιχείων) συνέχισε να υφίσταται μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1830. Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο η τελική στροφή του Μάντζαρου προς τον ιδεαλισμό (εμφανής ήδη από το 1826) και την αναζήτηση μιας μέσης οδού μεταξύ των ρομαντικών και κλασικών ακροτήτων εγκαινίασε την ώριμη περίοδο του συνθέτη. Υπό το πρίσμα αυτό και η μεταβατική περίοδος 1828-1835 εξετάζεται ως μέρος της «προσολωμικής» περιόδου. Τα κεφάλαια 1 και 2 της διατριβής απαρτίζουν το εισαγωγικό μέρος, στο οποίο δίδεται μια γενική επισκόπηση του ιστορικού και μουσικού περιβάλλοντος της Κέρκυρας, μέσα στο οποίο μεγάλωσε και δημιούργησε ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος την περίοδο 1795-1835. Στη συνέχεια, στο πρώτο μέρος (κεφ. 3.1-3.5) επιχειρείται μια βιοεργογραφική πραγματολογική προσέγγιση των δραστηριοτήτων του Κερκυραίου μουσουργού κατά την ίδια περίοδο. Στο δεύτερο μέρος (κεφ. 4.1-4.6) σχολιάζονται εκτενώς τα μουσικά έργα, η τεχνοτροπία τους και η σχέση τους με τη μουσική παραγωγή της υπόλοιπης Ευρώπης, η οποία την ίδια περίοδο διένυε τη μετάβασή της προς το μουσικό ρομαντισμό. Το κεφάλαιο 5 αποτελεί το συμπερασματικό μέρος της εργασίας.