Παράδοση και πρωτοπορία στη σύγχρονη μουσική δημιουργία: διερεύνηση νέων σχέσεων ανάμεσα σε τονικά και ατονικά πεδία και περιβάλλοντα με βάση το έργο του A. Schnittke και της S. Gubaidulina

Abstract

Οι στόχοι της παρούσας μουσικολογικής έρευνας είναι η αναζήτηση νέας εκφραστικής καλλιτεχνικής κατεύθυνσης για την ανανέωση της μουσικής γλώσσας, η πρόταση διαφορετικής ερμηνείας του παλιού, η παρουσίαση της καινούριας όψης των συνηθισμένων, και η μέγιστη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που μπορεί να δώσει ο συνδυασμός κλασικών μουσικών παραδόσεων και νεωτερισμών. Την εργασία συνθέτουν δύο μέρη: το μουσικολογικό και το καλλιτεχνικό. α) Στο μουσικολογικό μέρος της διατριβής ο συγγραφέας ασχολείται με την έρευνα και την ανάλυση των θεμάτων που διατυπώνονται στον τίτλο της. Αναζητά και προσπαθεί να ορίσει την έννοια της σύγχρονης μουσικής και των νεωτερισμών. Διερευνά την πορεία της μουσικής – και της τέχνης γενικότερα – στη Σοβιετική Ένωση. Από τα σημαντικότερα κεφάλαια της έρευνας είναι τα κεφάλαια που αφορούν την ανάλυση των πιανιστικών κοντσέρτων του A. Schnittke και της S. Gubaidulina, καθώς κι εκείνα, στα οποία παρουσιάζονται και αναλύονται τα πρωτότυπα έργα του συγγραφέα. Στα συμπεράσματα της έρευνας συνοψίζονται τα μουσικολογικά ευρήματά της και γίνεται προσπάθεια χάραξης της προσωπικής πορείας του μελετητή ως σύγχρονου δημιουργού. Αποκορύφωμα της ερευνητικής δραστηριότητας αποτέλεσε η συνάντηση του συγγραφέα με τη Sofia Gubaidulina, η συζήτηση με τη Ρωσίδα καλλιτέχνιδα παρατίθεται στο παράρτημα της διατριβής. Η καινοτομία των επιστημονικών αποτελεσμάτων της έρευνας ίσως εκφράζεται με τον καλύτερο τρόπο στην ανάλυση του «κοντσέρτου» της S. Gubaidulina. Η εκτενής μελέτη του συγκεκριμένου έργου πραγματοποιείται για πρώτη φορά, όπως για πρώτη φορά γίνεται και η αποκάλυψη ότι δεν πρόκειται για κοντσέρτο. Το εργαλείο για την πραγματοποίηση της έρευνας αποτέλεσαν οι έντυπες και οι ηλεκτρονικές πηγές, καθώς και οι ηχογραφήσεις μουσικών έργων. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν παρτιτούρες, CD, βιβλία με βιογραφίες και μελέτες μουσικών θεμάτων, περιοδικά με επιστημονικά μουσικολογικά άρθρα και συνεντεύξεις, προγράμματα (booklets) συναυλιών. Πολύτιμες πηγές πληροφόρησης ήταν και οι προσωπικές συζητήσεις του συγγραφέα με συνθέτες.Το κείμενο της διατριβής αποτελείται από την εισαγωγική ενότητα που περιέχει πέντε κεφάλαια, την ενότητα των αναλύσεων με δέκα κεφάλαια, την ενότητα συμπερασμάτων με δύο κεφάλαια, το παράρτημα, τη λίστα του καλλιτεχνικού υλικού της διατριβής και τη βιβλιογραφία. β) Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της μουσικολογικής έρευνας υποστηρίχθηκε πρακτικά με τη δημιουργία πέντε έργων για διάφορα μουσικά σύνολα, τα οποία έχουν αναλυθεί στο μουσικολογικό μέρος της διατριβής. Τα έργα αυτά ενσωματώνουν τα αποτελέσματα της έρευνας για την αναζήτηση της νέας μουσικής γλώσσας, που συνδυάζει τις παλαιότερες κατακτήσεις με τις προτάσεις της νέας εποχής. Το υλικό των έργων αυτών – οι πάρτες και οι παρτιτούρες – επισυνάπτεται στην παρούσα διατριβή: «Ιστορία σε απλό», έργο για μικρή συμφωνική ορχήστρα (2011), «Φουτουριστικές σκηνές», μουσικοθεατρικό έργο για δύο φωνές (σοπράνο, βαρύτονο) κλαρινέτο και πιάνο (2012), «Κοντσέρτο», για πιάνο και κλαρινέτο με έγχορδα και κρουστά (2013 – 2014), «Κουαρτέτο - παραλλαγές», για κουαρτέτο εγχόρδων πάνω σε θέμα της Σ. Γκουμπαϊντούλινα (2014), και ένας κύκλος πρελούδιων για σόλο πιάνο «Επισφαλής ισορροπία» (2010 – 2015).