Ναυτιλιακές επιχειρήσεις, διεθνή δίκτυα και θεσμοί στη σπετσιώτικη εμπορική ναυτιλία, 1830-1870: οργάνωση, διοίκηση και στρατηγική

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εκπονήθηκε στο πλαίσιο του «ΠρογράμματοςΕνίσχυσης Ερευνητικού Δυναμικού (Π Ε Ν Ε Δ ) 2003» που ξεκίνησε τον Δεκέμβριοτου 2005 με ανάδοχο το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και υπο την επιστημονική επίβλεψητης καθηγήτριας του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστήμιου ΤζελιναςΧαρλαυτη Το πρόγραμμα με τίτλο «Οι ελληνικοί ναυτοτοποι Ανάδειξη καιδιαχείριση της ναυτιλιακής κληρονομιάς του Ιονίου και του Αιγαίου» (ΚωδικόςΈργου 03ΕΔ388) χρηματοδοτήθηκε κατά 75% απο την Ευρωπαϊκή Ενωση(Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) και κατά 25% απο το ΕλληνικόΚράτος (ενταγμένο στα πλαίσιο του Μέτρου 8 3 - Δράση 8 3 1 του ΕπιχειρησιακούΠρογράμματος «Ανταγωνιστικότητα» Γ Κ Π Σ 2000-2006)Στόχος της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η εξέταση της σπετσιωτικηςποντοπόρου ιστιοφόρου εμπορικής ναυτιλίας την περίοδο 1830-1870 πουσυμφωνά με την υπάρχουσα πεποίθηση παρηκμασε μετεπαναστατικα Πάρα τιςθεσμικές αλλαγές που προέκυψαν απο τη δημιουργία του εθνικού κέντρου και τηναποκοπή απο τις οθωμανικές αγορές ο δραστήριος σπετσιωτικος εμπορικόςστόλος εξειδικευμένος στο εμπόριο των σιτηρών προσαρμόστηκε επιτυχώς στιςανταγωνιστικές συνθήκες του 19ου αιώνα παρουσιάζοντας σημαντικήεπιχειρηματική δράση ως δεύτερος σημαντικότερος ναυτοτοπος και ναυπηγικόκέντρο της ελληνοκτητης ναυτιλίαςΗ παρουσία ενός ανεπτυγμένου σπετσιωτικου εμπορικού στόλου σε ολη τηνπερίοδο 1830-1870 μας ώθησε να επεκτείνουμε το ερευνητικό πρίσμα μαςπροκείμενου να ερμηνεύσουμε τα αίτια τους παράγοντες και τη διαδικασία μέσωτης οποίας αναπτύχθηκε η «παραδοσιακή» ναυτιλία των Σπετσών Στηνπροσπάθεια να διαχειριστούμε τα επιμέρους ερωτήματα υιοθετήσαμε θεωρητικέςπροσεγγίσεις που εκτείνονται απο την οικονομική γεωγραφία την ιστορία των λιμανιών και την ιστορία της ελληνικής διασποράς εως και την οικονομικήκοινωνιολογία και την ανθρωπολογία την ιστορία του δίκαιου τα θεσμικάοικονομικά θεωρίες μάνατζμεντ και στρατηγικής, την ιστορία των επιχειρήσεωνκαθώς και τα ναυτιλιακά οικονομικάΟ βασικός ισχυρισμός μου είναι οτι η πηγή του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της σπετσιωτικης ναυτιλίας πήγαζε απο την οργάνωση τωνναυτιλιακών επιχειρήσεων του ναυτοτοπου γεγονός το οποίο συνδέθηκε με τηνυιοθέτηση αποδοτικών θεσμών και μηχανισμών που εξυπηρετούσαν την υλοποίησητων στρατηγικών των πλοιοκτητών τόσο στην ιδιοκτησία και διαχείριση τωνναυτιλιακών επιχειρήσεων οσο και στις σχέσεις με τους αντιπροσώπους καιπελάτες του ναυτιλιακού οίκουΣυγκεκριμένα η επιβίωση και η ανάπτυξη της σπετσιώτικης ναυτιλίαςβασίστηκε αφενός στην εσωτερική οργάνωση των ναυτιλιακών επιχειρήσεων στοπλαίσιο του υπάρχοντος οικογενειακού και κοινωνικού δικτύου του ναυτοτοπου καιαφετέρου στην εξωτερική οργάνωση τους σε συνεργασία με το δίκτυο τωνελληνικών εμπορικών οίκων της διασποράς πρωταρχικά και κατά δεύτερον μεδίκτυα ξένων εμπορικών ομάδων Αυτό συνέβαλλε στην προσαρμοστικότητα και τησυνεχή ανανέωση των στρατηγικών των πλοιοκτητών στη μεταβαλλόμενηπραγματικότητα του 19ου αιώνα Η συνεργασία των ναυτιλιακών επιχειρήσεων με ταδυο αυτά δίκτυα συνέβαλλε σε ενα άλλο επίπεδο στην επέκταση του εμπορίου καιστην ενοποίηση και παγκοσμιοποίηση των αγορών Ως φορέας διαπολιτισμικούεμπορίου η σπετσιώτικη ναυτιλία όπως και η ελληνόκτητη ναυτιλία στο σύνολο τηςαποτελούσαν τη «γέφυρα» που συνέδεε το τοπικό με το περιφερειακό και το παγκόσμιο.