Mοντελοποίηση ερευνητικής μεθοδολογίας μέσα από τη δημιουργία ροών εργασίας στην αξιολόγηση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών

Abstract

Η ανάπτυξη των Ψηφιακών Βιβλιοθηκών (ΨΒ) υπήρξε ραγδαία τα τελευταία χρόνια προσελκύοντας το ερευνητικό ενδιαφέρον ερευνητών από ετερογενή πεδία, οι οποίοι αντιλήφθηκαν τη σημαντικότητα του ρόλου τους στο χώρο στον οποίο δραστηριοποιούνται. Η ετερογένεια αυτή της κοινότητας η οποία περιβάλει τις ΨΒ είχε ως ακόλουθο αποτέλεσμα την ετερογένεια των οπτικών από την οποία αντιμετωπίζονται σε επίπεδο αξιολόγησης. Η έννοια της αξιολόγησης στο πλαίσιο των ΨΒ θεωρείται ως η διαδικασία προσδιορισμού του βαθμού πλήρωσης των αρχικών στόχων ή της ικανοποίησης του σκοπού για την οποία δημιουργήθηκαν και αποτελεί σημαντικό κομμάτι για την ανάπτυξη και βελτίωσή τους. Οι δύο τελευταίες διαδικασίες (η ανάπτυξη και η βελτίωση) απαιτούν την επένδυση σημαντικών πόρων, όπως ανθρώπων, χρημάτων και τεχνολογίας και επομένως κάθε προσπάθεια βελτίωσης της διαδικασίας λήψης αποφάσεων θεωρείται απαραίτητη. Έχοντας ως βάση ένα σώμα κειμένων που αφορούσαν την αξιολόγηση των ΨΒ προερχόμενο από τα τρία σημαντικότερα συνέδρια του χώρου των ΨΒ επιδιώχτηκε να δοθεί απάντηση σε μία σειρά ερωτημάτων. Συγκεκριμένα στόχος της παρούσας διατριβής είναι η αποσαφήνιση σημαντικών ζητημάτων που αφορούν στον χώρο της αξιολόγησης και η ικανοποίηση των πληροφοριακών αναγκών τόσο σε επίπεδο ερευνητικής παραγωγής, όσο και κατανάλωσης. Συγκεκριμένα θα αναλυθεί η υφιστάμενη ερευνητική θεματολογία, αλλά και η διασύνδεση των θεμάτων που έχουν τεθεί υπό διαπραγμάτευση με σκοπό τον προσδιορισμό τω ερευνητικών πεδίων που έρχονται σε αλληλεπίδραση. Παράλληλα θα αναλυθεί η δυναμική των θεμάτων αυτών, όσον αφορά στην απήχηση που είχαν στο αναγνωστικό κοινό. Το αναγνωστικό κοινό των αποτελεσμάτων της ερευνητικής διαδικασίας της αξιολόγησης ΨΒ θα προσδιοριστεί σε επίπεδο γεωγραφικής προέλευσης και επαγγελματικής δραστηριότητας και θα τεθεί σε αντιπαραβολή με τους παραγωγούς των αποτελεσμάτων. Στην ουσία προσδιορίζεται η σχέση ερευνητικής παραγωγής και κατανάλωσης.Επιπλέον, θα γίνει διερεύνηση της μεθοδολογικής συμπεριφοράς των ερευνητών του χώρου προκειμένου να προσδιοριστούν οι τάσεις σε επίπεδο εργαλείων και μεθόδων, αλλά και η συσχέτιση διάστασης της αξιολόγησης που διενεργείται με την εφαρμοζόμενη μεθοδολογία. Τέλος σημαντικό κομμάτι της διατριβής αποτελεί και η διαμόρφωση του ερευνητικού ανθρωποδικτύου του χώρου της αξιολόγησης με σκοπό τον εξέταση του βαθμού συνεργατικότητας που απαιτείται για την συγγραφή των θεματικών πεδίων που προέκυψαν από την έρευνα. Μέσα στις ερευνητικές μικροκοινότητες που αναπτύσσονται εντός του χώρου αναπτύσσεται το επιστημονικό και τεχνικό κεφάλαιο φορέας του οποίου είναι το κάθε μέλος αυτών των κοινοτήτων. Η ανάδειξη των σημαντικότερων κόμβων του συγγραφικού ανθρωποδικτύου της αξιολόγησης ΨΒ θα γίνει όχι με βάση τον βαθμό της συγγραφικής παραγωγής, αλλά με βάση τον βαθμό πολυδιάστασης της συγγραφικής του δραστηριότητας. Με τον όρο διάσταση ορίζεται η θεματολογία με την οποία έχει ασχοληθεί ένας συγγραφέας και ως εκ τούτου ο αριθμός των θεμάτων ενασχόλησης προσδιορίζει και τον βαθμό των διαστάσεων στις οποίες μπορεί να ανταποκριθεί ερευνητικά. Για την απάντηση τόσων, αλλά και τόσο σύνθετων ερωτημάτων εφαρμόστηκαν ποικίλες μέθοδοι όπως η σημασιολογική επισημείωση, τεχνικές μηχανικής μάθησης, altmetrics και ανάλυση κοινωνικών δικτύων. Οι ενδιαφερόμενοι του χώρου θα μπορέσουν (α) να προσδιορίσουν κενά στη θεματολογία του χώρου (β) να προσδιορίσουν θεματικές περιοχές που ενδιαφέρουν το κοινό (γ) να εντοπίσουν συναδέλφους με τους οποίους μπορούν να συνεργαστούν για την υλοποίηση συγκεκριμένων ερευνητικών θεμάτων (δ) να εντοπίσουν τη βιβλιογραφία των σημαινόντων ερευνητών και (ε) να προσδιορίσουν τις μεθοδολογικές απαιτήσεις του πειράματος αξιολόγησης που σκοπεύουν να ολοκληρώσουν. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι ο χώρος της αξιολόγησης ΨΒ είναι διεπιστημονικός και ότι σε κάθε συγγραφική δραστηριότητα συνυπάρχουν τουλάχιστον δύο θεματικές διαστάσεις. Για την ικανοποίηση αυτών των θεματικών διαστάσεων απαιτείται υψηλός βαθμός συνεργασίας διευρύνοντας διαρκώς το επιστημονικό και τεχνικό κεφάλαιο των ανθρώπων του χώρου. Ταυτόχρονα θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η αξιολόγηση των ΨΒ δεν αποτελεί ένα παγιωμένο επιστημονικό χώρο, αφού η θεματολογία διαρκώς μεταβάλλεται τόσο στο χρόνο όσο και στο χώρο (συνέδριο). Παράγωγο της μεταβολής αυτής της θεματολογίας είναι και η ανάλογη μεταβολή των μεθοδολογιών που εφαρμόζονται από την ερευνητική κοινότητα.