Οι επιρροές του δημοτικού τραγουδιού στο λόγιο και δημοτικό λόγο των επτανησίων

Abstract

Οι Επτανήσιοι, από τα τέλη του 18ου αιώνα, συνειδητοποίησαν την αναγκαιότητα της ανάδειξης της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του έθνους, ως δε την πιο ολοκληρωμένη έκφρασή της, θεώρησαν αυτήν του δημοτικού τραγουδιού. Μέσω των δοκιμίων τους αναπτύχθηκε η ιδεολογία της χρήσης του δημοτικού τραγουδιού. Η παρούσα διατριβή έχει ως στόχο της να καταδείξει ότι αυτήν την ιδεολογία, την είχαν ενστερνιστεί όλοι σχεδόν οι Επτανήσιοι δημιουργοί. Για να καταδειχθεί αυτό μελέτησα όλες τις συλλογές δημοτικών τραγουδιών που έχουν εκδοθεί από τις αρχές του 18ου αιώνα έως σήμερα, καθώς και όλες τις μελέτες που έχουν γίνει πάνω σ’ αυτά. Έχοντας κατανοήσει τη φιλοσοφία και την τεχνική του δημ. τραγουδιού, ξεκίνησα να προσεγγίζω την έντεχνη επτανησιακή ποίηση του 19ου αιώνα. Εξετάζοντας όλο το έργο κάθε δημιουργού (δοκίμια, ποιητικές συλλογές, άρθρα κ.ά), καταγράφτηκαν οι θεωρητικές του θέσεις για τη σημασία που αποδίδει στη χρήση του δημοτικού τραγουδιού και της δημοτικής γλώσσας. Επίσης καταγράφτηκαν όλες οι άμεσες και έμμεσες αναφορές που αφορούν στο δημοτικό τραγούδι αυτό καθ’ αυτό. Αναλύοντας το θέμα από την αρχή του προκύπτει πως η φυσική συνέχεια των Προσολωμικών ποιητών (οι οποίοι υπήρξαν οι πρόδρομοι των πνευματικών εξελίξεων στα Επτάνησα), αποτελεί ο κύκλος του Σολωμού στη Ζάκυνθο. Σ’ αυτόν κυριαρχούσε η εθνικοαπελευθερωτική ιδέα, ο αγώνας για τη δημοτική γλώσσα και η συνεχής προσπάθεια συγκέντρωσης όλου του πλούτου της λαϊκής παράδοσης, ειδικότερα δε, του δημοτικού τραγουδιού. Μέσα απ’ αυτόν τον κύκλο αναδεικνύεται ο Σολωμός, ο οποίος είχε συλλάβει την εθνική σημασία την οποία καλούνταν να διαδραματίσει η δημοτική γλώσσα στη διάδοση της γνώσης στο λαό μέσω της παιδείας, αλλά και στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Έτσι, η χρήση του δημοτικού τραγουδιού λειτουργούσε, εκτός των άλλων, ως αδιαμφισβήτητο πειστήριο της εθνικής ταυτότητας, αλλά και ως τρόπος να συνδεθεί η έντεχνη λογοτεχνία με τις λαϊκές της ρίζες. Ο Σολωμός έκλεισε το θέμα της γλώσσας, στο θεωρητικό επίπεδο με το Διάλογο και στο πρακτικό, με την ποίησή του. Δημιούργησε εθνική ποίηση στηριζόμενος στη λαϊκή παράδοση και έπλασε μια νέα γλώσσα πλουτίζοντας την υπάρχουσα του δημοτικού τραγουδιού. Άμεσα επηρεασμένοι από το Διάλογο, οι περισσότεροι επτανήσιοι έγραψαν δοκίμια για τη δημοτική γλώσσα, με κύριο σημείο αναφοράς, το δημοτικό τραγούδι. Έτσι διαμορφώνεται ένα νέο χαρακτηριστικό των επτανήσιων δημιουργών: η δυναμική ενασχόλησή τους με τον κριτικό και δοκιμιακό λόγο με σκοπό τη διάδοση των ιδεών τους στο λαό, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα την ποίηση. Βέβαια, εκτός από τα πολλά κοινά τους σημεία, είχαν και τις διαφορές τους, με πιο χαρακτηριστική, την μεγάλη ποικιλία απόψεων σχετικά με τον τρόπο χρήσης του δημοτικού τραγουδιού. Τελικά συμπεραίνω ότι, η ιδεολογία της χρήσης του δημοτικού τραγουδιού, η οποία αποτελεί το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της Επτανησιακής Σχολής, επηρέασε όλους σχεδόν τους δημιουργούς, με άμεσα και ορατά αποτελέσματα σε όλο το φάσμα του έργου τους.