Κόμβοι της ιδεολογικής – πολιτικής πορείας από τον αστικό μεταρρυθμισμό στον σοσιαλισμό κατά την εποχή του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα: η περίπτωση του Δημήτρη Γληνού

Abstract

Η βιβλιογραφική ανασκόπηση αναδεικνύει σημαντικό κενό στην αφήγηση για την πολύπλευρη δράση του Δημήτρη Γληνού στην περίοδο του Μεσοπολέμου, καθώς, κατά κανόνα, στο επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος τίθεται η συμβολή του στο κίνημα του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Ωστόσο, οι θέσεις που σηματοδοτούν την ένταξή του στο αριστερό ρεύμα σκέψης και δράσης παραμένουν στην αποσιώπηση, παρουσιάζονται εξιδανικευμένες ή, αντίθετα, διαστρεβλωμένες, ανάλογα με την ιδεολογική και πολιτική αφετηρία των μελετητών. Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της ιδεολογικής και πολιτικής πορείας του Δημήτρη Γληνού από τις θέσεις της σοσιαλδημοκρατίας και του ex cathedra σοσιαλισμού που υπήρχε στα γερμανικά πανεπιστήμια, στον μαρξισμό και τον ιστορικό υλισμό, και από το βενιζελικό ρεύμα στο ΚΚΕ. Αναζητήσαμε τους σταθμούς στη διαμόρφωση της σκέψης του Δημήτρη Γληνού και της πολιτικής, κάθε φορά, ένταξής του και υποστηρίξαμε πως η εξελικτική διαμόρφωση της ιδεολογικής και πολιτικής ταυτότητας του Γληνού σχετίστηκε με τις πολιτικές εξελίξεις στην ελληνική κοινωνία, τις αλλαγές στο εσωτερικό των πολιτικών σχηματισμών και ιδιαίτερα του ΚΚΕ, αλλά και στον δικό του αναστοχασμό σε αυτές τις εξελίξεις. Παράλληλα, προσπαθήσαμε να αναδείξουμε άγνωστες εν πολλοίς πτυχές του έργου και της δράσης του, όπως είναι η συμβολή του στον αγώνα του Γυναικείου Κινήματος στην Ελλάδα, η συμμετοχή του στην ηγεσία του ελληνικού προσκοπισμού, η δραστηριότητά του ως βουλευτή του Παλλαϊκού Μετώπου, αλλά και τις πολλαπλές αναγνώσεις του έργου του, τις ποικίλες χρήσεις των θέσεών του, καθώς και τη διαχείριση της μνήμης του από την Αριστερά -και όχι μόνο. Ως ερευνητική μέθοδος επιλέχθηκε η Ιστορική Έρευνα, ενώ η διερεύνηση του θέματος στηρίχθηκε κυρίως σε πρωτογενείς πηγές, ανέκδοτες και δημοσιευμένες. Η ερμηνευτική προσέγγιση των πηγών επιχειρήθηκε με βάση τα ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, εκπαιδευτικά-παιδαγωγικά γεγονότα του ελληνικού Μεσοπολέμου. Για τη διεξοδική επεξεργασία των ιδεών και της δράσης του Δημήτρη Γληνού στην περίοδο που εξετάζει η διατριβή, δηλαδή τα χρόνια που αυτός έζησε (1882-1943), απαιτήθηκε η συλλογή αρχειακού υλικού, προερχόμενου κυρίως από το αρχείο του, του οποίου σημαντικά τμήματα δεν έχουν ερευνηθεί διεξοδικά μέχρι σήμερα. Πρόκειται για υλικό το οποίο περιλαμβάνει παιδαγωγικές μελέτες και φιλοσοφικές πραγματείες, μανιφέστα και διακηρύξεις, αλληλογραφία, υλικά φορέων, σημειώσεις του Γληνού. Εκτός από τα δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα του ιδίου, στην έρευνα εντάσσεται αρχειακό υλικό που προέρχεται κυρίως από τα αρχεία των: Κ. Δ. Σωτηρίου, Α. Δελμούζου, Μ. Τριανταφυλλίδη, το ΚΚΕ (ενδεικτικά: Ριζοσπάστης, Επίσημα κείμενα), τα περιοδικά και τις εφημερίδες της εποχής. Ωστόσο, το πώς ο Γληνός παρουσιάζει τη φιλοσοφία του Πλάτωνα και τη θέση των ανθρωπιστικών σπουδών στην Ελλάδα ή ακόμα και το πώς επιδρά στη σκέψη του η φιλοσοφία του Hegel και κυρίως ποια είναι η συμβολή του Γληνού στην εξέλιξη της μαρξιστικής σκέψης στην Ελλάδα, είναι ζητήματα που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, δεν έχουν αναδειχτεί επαρκώς, αλλά ξεφεύγουν από το διερευνητικό πλαίσιο της παρούσας εργασίας και πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο χωριστής μελέτης