Η παραδοσιακή μουσική των περιοχών ΄Εδεσσας και Αλμωπίας: εντοπισμός και έρευνα του τοπικού ρεπερτορίου

Abstract

Φορέας της τοπικής μουσικής των περιοχών Έδεσσας και Αλμωπίας είναι τα συγκροτήματα χάλκινων πνευστών, ενώ χαρακτηριστική είναι η σπανιότητα του τραγουδιού, γεγονός που σχετίζεται με τις απαγορεύσεις των τοπικών σλαβικών ιδιωμάτων κατά τον 20ό αιώνα. Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη του τοπικού μουσικού ρεπερτορίου, η αναζήτηση και διερεύνηση της εκλιπούσας φωνητικής παράδοσης, καθώς και ο εντοπισμός της σχέσης της με την οργανική μουσική. Η επιτόπια έρευνα είχε ποιοτικό χαρακτήρα και αφορούσε στη στοχευμένη συλλογή υλικού, η επεξεργασία και μελέτη του οποίου οδήγησε στα τελικά αποτελέσματα. Οι παρατηρήσεις της γράφουσας μέσα από τη μελέτη του μουσικού υλικού και τη χρήση της σχετικής βιβλιογραφίας («ητική» προσέγγιση) συνδυάστηκαν με τις νοηματικές τυποποιήσεις που οι πληροφορητές δίνουν σε συγκεκριμένες καταστάσεις και περιπτώσεις («ημική» προσέγγιση).Τα 48 τραγούδια που ηχογραφήθηκαν κατά την επιτόπια έρευνα μελετώνται φιλολογικά, μουσικολογικά και σε σύγκριση με τις μεταγραφές που βρέθηκαν στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Αυτή η διαδικασία βασίζεται μεν σε μεθόδους διαφόρων μελετητών που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν τόσο στον ελληνικό, όσο και στον διεθνή χώρο, οι οποίες όμως σε αρκετές περιπτώσεις τροποποιούνται ώστε να μπορέσουν να αναλύσουν νέα φαινόμενα. Όσον αφορά το οργανικό ρεπερτόριο, αρχικά ερευνάται ο τρόπος σχηματισμού των παραδοσιακών συγκροτημάτων χάλκινων πνευστών στην Κεντροδυτική Μακεδονία και η εξέλιξή τους στον 20ό αιώνα, ενώ ιδιαίτερο βάρος δίνεται στους επιφανέστερους μουσικούς των τελευταίων 40 χρόνων στις εξεταζόμενες περιοχές. Έπειτα αναλύονται 7 τοπικοί χοροί, οι οποίοι διαχωρίζονται σε τρεις κατηγορίες σύμφωνα με το αν σχετίζονται ή όχι με τοπικά τραγούδια. Η επιτόπια έρευνα απέδειξε πως στις περιοχές που εξετάζονται υπήρχε πλούσια φωνητική παράδοση με ιδιαίτερα μουσικοποιητικά χαρακτηριστικά. Λόγω των γλωσσικών απαγορεύσεων, τα περισσότερα τραγούδια ξεχάστηκαν στον ελληνικό χώρο, ενώ παράλληλα εισήχθησαν νέα σλαβόφωνα τραγούδια από γειτονικές της Ελλάδας χώρες. Τα τραγούδια που πέρασαν στο οργανικό ρεπερτόριο προσαρμόστηκαν στις δυνατότητες των οργανοπαιχτών και στις ιδιαιτερότητες των μουσικών οργάνων, διατηρώντας όμως σε αρκετές περιπτώσεις τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του τοπικού οργανικού ρεπερτορίου έπαιξε μια σειρά παραγόντων και γεγονότων, όπως ο σχηματισμός των τοπικών χορευτικών συγκροτημάτων, που οδήγησαν στην φολκλοροποίηση της τοπικής παράδοσης