Εικόνες της ιστορίας: αποτυπώσεις και προσλήψεις της ιστορικής πραγματικότητας στο κινηματογραφικό έργο του Α. Σακελλάριου

Abstract

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι, με αφορμή το έργο του Α Σακελλάριου, να διερευνήσει τις δυνατότητες χρησιμοποίησης των ταινιών του Παλιού Ελληνικού Κινηματογράφου ως πηγών για την εξιστόρηση των πολιτικών αγώνων όπως και των οικονομικών - κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων για την περίοδο από τον Εμφύλιο έως την πτώση της Χούντας. Επειδή η προέλευση και η στόχευση της είναι ιστορική, οι ταινίες δεν εξετάστηκαν τόσο ως αισθητικά αντικείμενα, όσο, κυρίως, ως οπτικοακουστικά «κείμενα», των οποίων οι σημασίες δεν είναι μόνο κινηματογραφικής τάξης, διότι νοηματοδοτούνται από την αλληλεπίδραση με την κουλτούρα του κοινού τους. Η διαδικασία αυτή προϋπέθετε την ένταξη κάθε ταινίας στο ιστορικό της περιβάλλον και τη μελέτη τόσο εκείνων των παραμέτρων που βρίσκονται μέσα σε αυτήν θέμα, πλοκή χαρακτήρες, συγκρούσεις, «λόγια» των ηθοποιών, κινηματογραφική γλώσσα, όσο και των σχέσεων της ταινίας με ο,τι βρίσκεται έξω απ' αυτήν τον δημιουργό, την οργανωμένη παράγωγη, την υποδοχή από το κοινό, τους κριτικούς και το καθεστώς. Η προσέγγιση του υλικού ακολούθησε τα έξης τρία στάδια πρώτο, μελέτη της εικόνας της πραγματικότητας που περιέχεται στην ταινία η, αλλιώς, του ρητού η έκδηλου περιεχομένου της, δεύτερο έρευνα των αποκαλυπτικών στοιχείων, με τη συνδρομή των ανθρωπιστικών επιστήμων και των επιστήμων των Μ Μ Ε. Το υλικό το οποίο αποτέλεσε το άμεσο αντικείμενο της έρευνας είναι 64 ταινίες που παρουσιάστηκαν σε σενάριο των θεατρικών συγγραφέων Α. Σακελλάριου- Χρ. Γιαννακόπουλου ή σκηνοθεσία του Α. Σακελλάριου. Χρησιμοποιήθηκαν παράλληλα 49 αντίγραφα σεναρίων κείμενων θεατρικών έργων, που μου παραχωρήθηκαν από το προσωπικό αρχείο του Α. Σακελλάριου. Το υλικό χωρίζεται σε δυο ενότητες, όπου διερευνώνται οι αποτυπώσεις των πολιτικών και των κοινωνικών εξελίξεων αντίστοιχα. Το συμπέρασμα που συνάγεται είναι οτι αν κάποιος εξετάσει απροκατάληπτα τον μεταπολεμικό εμπορικό κινηματογράφο, θα διαπιστώσει οτι αποτελεί ένα πεδίο έρευνας αναντικατάστατο για τον ιστορικό, το οποίο, χωρίς να κομίζει κάτι εντελώς καινούριο, πέρα από τη νέα οπτική της Ιστορίας, σε σχέση με τη γνώση που προέρχεται από τη γραπτή επιστημονική παράδοση, προσφέρει το απαράμιλλο προσόν των άμεσων εποπτικών παραστάσεων που είναι ικανές να ζωντανέψουν το κλίμα των οικονομικών και πολιτιστικών μεταβολών που συντελέστηκαν στην Ελλάδα τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Ο εμπορικός κινηματογράφος έχει την ικανότητα να αποτυπώνει τόσο τον κόσμο όσο και τις σκέψεις που το κοινό κάνει γι' αυτόν, προβάλλοντας και τις δυο παραμέτρους σε ένα άλλο επίπεδο, ώστε να τις καθίστα αντικείμενα προσιτά στην έρευνα, γεγονός που μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε από μια άλλη οδό τη νοοτροπία, τα πρότυπα και τις αξίες της εποχής.