Abstract:
Στις αρχές του 19ο αιώνα, ο Χρύσανθος Μαδυτινός εγκαινιάζει ένα μεταρρυθμισμένο είδος βυζαντινής μουσικής σημειογραφίας και ένα νέο ύφος θεωρητικής σκέψης δια του οποίου με αναφορές στους αρχαίους Έλληνες αρμονικούς συγγραφείς προσπαθεί να καταστήσει –όχι χωρίς σφάλματα– μαθηματικώς μετρήσιμα τα περί την φθογγική και ρυθμική ύλη της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής κυρίως, αλλά και του εξωτερικού μέλους, είδους κοσμικής μουσικής. Παράλληλα, ξεκινά η εποχή των έντυπων μουσικών ελληνορθόδοξων εκκλησιαστικών εκδόσεων. Επίγονοι θεωρητικοί ακολουθούν την θεωρητική σκέψη τού Χρυσάνθου, με περιορισμένη κριτική ματιά, έως ότου η Επιτροπή του 1881 αναδιαμορφώνει τα των φθογγικών σχέσεων με στερεότερα μαθηματικά, ενώ ο Κυριαζίδης το 1909 με πληρέστατο τρόπο παρουσιάζει την ρυθμική ύλη του εξωτερικού μέλους. Κυριότεροι θεωρητικοί του εξωτερικού μέλους αναδεικνύονται κατά τον 19ο αιώνα ο Στέφανος Δομέστιχος και ο Παναγιώτης Κηλτζανίδης, βασιζόμενοι στους προγενέστερους Κυρίλλο Μαρμαρινό και Δημήτριο Καντεμήρι (18ος αι.). Περί το 1922 ο Τούρκος θεωρητικός Ραούφ Γιεκτά Μπέης θεμελιώνει την σύγχρονη θεωρία της τουρκικής μουσικής βασιζόμενος εν πολλοίς στους αρχαίους Έλληνες αρμονικούς συγγραφείς, παρακάμπτοντας ωστόσο το θεωρητικό έργο των νεοελλήνων συγγραφέων. Έχουν μεσολαβήσει εν τω μεταξύ ιστορικά γεγονότα που διέρρηξαν πολιτισμικές σχέσεις αιώνων, συντελώντας στην πλήρη εκχώρηση του εξωτερικού μέλους από πλευράς των νεοελλήνων προς τον σύγχρονο τουρκικό πολιτισμό υπό τον επικρατήσαντα κατά τον 20ο αιώνα όρο τουρκική [κλασσική] μουσική, η οποία συνεπακολούθως ερμηνεύεται πλέον με βάση τις θεωρητικές απόψεις του Ραούφ Γιεκτά και των επιγόνων του. Η παρούσα διατριβή αναδεικνύει συγκριτικά τις απόψεις των Ελλήνων θεωρητικών συγγραφέων του 19ου αιώνα, συσχετίζοντάς τις με τις παλαιότερές τους και με αυτές της σύγχρονης τουρκικής θεωρίας. Καταθέτει επίσης ένα ενιαίο σύστημα σημειογραφίας των μικροδιαστημάτων δια του οποίου όλες αυτές οι απόψεις μπορούν απρόσκοπτα να συνθεωρούνται. Πέραν από τα ταξινομικά οφέλη της εργασίας αυτής, προκύπτει το ενδιαφέρον συμπέρασμα ότι από τον 18ο αιώνα έως και τις αρχές του 20ου διαμορφώνονται τέσσερεις θεωρητικές στρώσεις που συμπυκνώνουν διαφορετικές πρακτικές ερμηνείας τού εξωτερικού μέλους. Οι στρώσεις αυτές αναδεικνύονται, ως προς μεν το φθογγικό μέρος μέσα από πίνακες κατατομής του ταμπούρ, ως προς δε το ρυθμικό μέρος με αναλυτικές συγκριτικές παρουσιάσεις των ουσουλίων (ρυθμικών κύκλων) σε σύγχρονη σημειογραφία.
Description:
674 σ., εικ., πιν., σχημ., γραφ.
